၂၇၊ ၁၀၊ ၂၀၀၇
ေဆာင္းဦး ရြက္ေၾကြ
“ေဆာင္းဦးရြက္ေၾကြ ခ်စ္သက္ေသ” ေတာ့ မဟုတ္ပါ။ သမပိုင္း ရာသီဥတု အေၾကာင္း ေျပာမလို႔။
သမပိုင္းေဒသေတြမွာ ၄-ရာသီ ရွိၿပီး ေႏြဦး၊ ေႏြ၊ ေဆာင္းဦး နဲ႔ ေဆာင္း တို႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ေဆာင္းဦးရာသီ ကိုေတာ့ အဂၤလိပ္လို Autumn လို႔ေခၚၿပီး အေမရိကန္လို Fall လို႔ အေခၚမ်ားပါတယ္။ ကမာၻ႕ေျမာက္ဘက္ျခမ္းမွာ ရွိတဲ့ သမပိုင္း ႏိုင္ငံေတြမွာ စက္တင္ဘာ နဲ႔ ေအာက္တိုဘာ လေတြဟာ ေဆာင္းဦးရာသီျဖစ္ၿပီး ကမာၻ႔ေတာင္ဘက္ျခမ္းက ႏိုင္ငံေတြမွာ ဆိုရင္ေတာ့ မတ္လပတ္၀န္းက်င္ေလာက္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီအခ်ိန္မွာ နဂိုစိမ္းေနတဲ့ အရြက္ေတြ ဘာေၾကာင့္ ၀ါ - နီ - ညိဳ - ေၾကြကုန္ၾကတယ္ ဆိုတာ စပ္စုတတ္သူဆိုရင္ေတာ့ စိတ္၀င္စားစရာပါပဲ။ ဖတ္မိထားတာေလးေတြ ေျပာျပမယ္ေနာ္။
အဲဒီျဖစ္စဥ္ကို ဘိုလို abscission လို႔ေခၚပါတယ္။ ဗမာလိုေတာ့ သစ္ရြက္တို႔၏ေန၀င္ခ်ိန္ လို႔ ေျပာရမလားပဲ။ ျဖစ္စဥ္တစ္ခုလံုးက သံုးေလးငါး ပတ္ေလာက္ၾကာပါတယ္။ သစ္ရြက္ညွာတံနဲ႔ သစ္ပင္ကို ဆက္ထားတဲ့ ေနရာမွာ ရွိတဲ့ ဆဲလ္ေတြရဲ႔ အခြံေလးေတြဟာ တျဖည္းျဖည္းမာေက်ာလာၿပီး ေရအ၀င္ အထြက္မရွိႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ သစ္ရြက္ညွာတံမွာ ရွိတဲ့ ဆဲလ္ေလးေတြဟာ ေယာင္ကိုင္းလာၿပီး ေပါက္ထြက္ ပ်က္စီး ကုန္ပါတယ္။ ရလာဒ္ကေတာ့ သစ္ပင္အျမစ္ကေန ပင္စည္ အဲဒီကမွ တဆင့္ အရြက္ဆီကို ေရာက္လာရမယ့္ ေရ နဲ႔ အျခား အာဟာရဓါတ္ေတြ ေရာက္မလာေတာ့တာပါပဲ။ ေရနဲ႔အာဟာရ ျပတ္လပ္လာတဲ့ သစ္ရြက္ေလးေတြဟာ သူတို႔ ထုတ္လုပ္ေနက်ျဖစ္တဲ့ ကလိုရိုဖီးဓါတ္ (chlorophyll) - သစ္ရြက္မ်ားကို အစိမ္းေရာင္ ျဖစ္ေစေသာ ဓါတ္ - ကို မထုတ္ႏိုင္ၾကေတာ့ပါဘူး။
ေန႔တာကလည္း တျဖည္းျဖည္း တိုလာေလေတာ့ ေနေရာင္ျခည္ရႏႈန္း နည္းလာၿပီး သစ္ရြက္ကေလးေတြ အစာမခ်က္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ တစ္ေန႔ေၾကြရေတာ့မွာကို သိလာတဲ့ သစ္ရြက္ကေလးေတြဟာ ေနာက္မ်ိဳးဆက္ သစ္ရြက္ေတြအတြက္ ပင္စည္နဲ႔ အျမစ္ေတြ အသက္ရွင္သန္ေနဖို႔ လိုအပ္တယ္ဆိုတာ ေကာင္းေကာင္း သေဘာေပါက္ၾကပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပဲ သူတို႔ စုေဆာင္းထားတဲ့ အေရးႀကီးတဲ့ ဓါတ္ပစၥည္းေတြကို ပင္စည္ကို ျပန္လႊဲပို႔ေပးၿပီး ဘ၀ ေန၀င္ခ်ိန္ကို သတၱိရွိရွိ ရင္ဆိုင္ဖို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္ၾကပါသတဲ့။
အစိမ္းေရာင္ ကလိုဖီးလ္ဓါတ္ေတြ ျပယ္လာတာနဲ႔ အမွ် အရင္ကတည္းကရွိေနၿပီး အစိမ္းေရာင္ ရင့္ရင့္ရဲ႕ အလႊမ္းမိုးခံေနခဲ့ရတဲ့ တျခား အေရာင္ေတြပိုၿပီး ေပၚလြင္လာၾကပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပဲ ေဆာင္းဦး သစ္ပင္ေတြမွာ အ၀ါေရာင္၊ အနီေရာင္ေတာက္ေတာက္ နဲ႔ အညိဳေရာင္ေတြ ဖံုးလႊမ္းလာခဲ့ေတာ့တာေပါ့။
လူေတြက ျမင္ေတြ႔ေနက် မဟုတ္တဲ့ ေရာင္စံုသစ္ပင္ေတြကို ၾကည့္ရႈ ၾကည္ႏူးေနတဲ့အခ်ိန္မွာပဲ ေရာင္စံုသစ္ရြက္ေတြဟာ ေျမမွာ ခၾကရေလတယ္။
၀န္ခံခ်က္
ဓါတ္ပံုမ်ားမွာ မႏွစ္က ေဆာင္းဦးေပါက္မွာ ရွဲနန္ဒို အမ်ိဳးသား ဥယ်ာဥ္ (Shenandoah National Park) ကို သြားစဥ္က ရိုက္ထားေသာ ပံုမ်ားျဖစ္ပါသည္။
စာကိုး
Autumn leaves can fertilize the landscape, if we allow them
http://en.wikipedia.org/wiki/Autumn
သမပိုင္းေဒသေတြမွာ ၄-ရာသီ ရွိၿပီး ေႏြဦး၊ ေႏြ၊ ေဆာင္းဦး နဲ႔ ေဆာင္း တို႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ေဆာင္းဦးရာသီ ကိုေတာ့ အဂၤလိပ္လို Autumn လို႔ေခၚၿပီး အေမရိကန္လို Fall လို႔ အေခၚမ်ားပါတယ္။ ကမာၻ႕ေျမာက္ဘက္ျခမ္းမွာ ရွိတဲ့ သမပိုင္း ႏိုင္ငံေတြမွာ စက္တင္ဘာ နဲ႔ ေအာက္တိုဘာ လေတြဟာ ေဆာင္းဦးရာသီျဖစ္ၿပီး ကမာၻ႔ေတာင္ဘက္ျခမ္းက ႏိုင္ငံေတြမွာ ဆိုရင္ေတာ့ မတ္လပတ္၀န္းက်င္ေလာက္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီအခ်ိန္မွာ နဂိုစိမ္းေနတဲ့ အရြက္ေတြ ဘာေၾကာင့္ ၀ါ - နီ - ညိဳ - ေၾကြကုန္ၾကတယ္ ဆိုတာ စပ္စုတတ္သူဆိုရင္ေတာ့ စိတ္၀င္စားစရာပါပဲ။ ဖတ္မိထားတာေလးေတြ ေျပာျပမယ္ေနာ္။
အဲဒီျဖစ္စဥ္ကို ဘိုလို abscission လို႔ေခၚပါတယ္။ ဗမာလိုေတာ့ သစ္ရြက္တို႔၏ေန၀င္ခ်ိန္ လို႔ ေျပာရမလားပဲ။ ျဖစ္စဥ္တစ္ခုလံုးက သံုးေလးငါး ပတ္ေလာက္ၾကာပါတယ္။ သစ္ရြက္ညွာတံနဲ႔ သစ္ပင္ကို ဆက္ထားတဲ့ ေနရာမွာ ရွိတဲ့ ဆဲလ္ေတြရဲ႔ အခြံေလးေတြဟာ တျဖည္းျဖည္းမာေက်ာလာၿပီး ေရအ၀င္ အထြက္မရွိႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ သစ္ရြက္ညွာတံမွာ ရွိတဲ့ ဆဲလ္ေလးေတြဟာ ေယာင္ကိုင္းလာၿပီး ေပါက္ထြက္ ပ်က္စီး ကုန္ပါတယ္။ ရလာဒ္ကေတာ့ သစ္ပင္အျမစ္ကေန ပင္စည္ အဲဒီကမွ တဆင့္ အရြက္ဆီကို ေရာက္လာရမယ့္ ေရ နဲ႔ အျခား အာဟာရဓါတ္ေတြ ေရာက္မလာေတာ့တာပါပဲ။ ေရနဲ႔အာဟာရ ျပတ္လပ္လာတဲ့ သစ္ရြက္ေလးေတြဟာ သူတို႔ ထုတ္လုပ္ေနက်ျဖစ္တဲ့ ကလိုရိုဖီးဓါတ္ (chlorophyll) - သစ္ရြက္မ်ားကို အစိမ္းေရာင္ ျဖစ္ေစေသာ ဓါတ္ - ကို မထုတ္ႏိုင္ၾကေတာ့ပါဘူး။
ေန႔တာကလည္း တျဖည္းျဖည္း တိုလာေလေတာ့ ေနေရာင္ျခည္ရႏႈန္း နည္းလာၿပီး သစ္ရြက္ကေလးေတြ အစာမခ်က္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ တစ္ေန႔ေၾကြရေတာ့မွာကို သိလာတဲ့ သစ္ရြက္ကေလးေတြဟာ ေနာက္မ်ိဳးဆက္ သစ္ရြက္ေတြအတြက္ ပင္စည္နဲ႔ အျမစ္ေတြ အသက္ရွင္သန္ေနဖို႔ လိုအပ္တယ္ဆိုတာ ေကာင္းေကာင္း သေဘာေပါက္ၾကပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပဲ သူတို႔ စုေဆာင္းထားတဲ့ အေရးႀကီးတဲ့ ဓါတ္ပစၥည္းေတြကို ပင္စည္ကို ျပန္လႊဲပို႔ေပးၿပီး ဘ၀ ေန၀င္ခ်ိန္ကို သတၱိရွိရွိ ရင္ဆိုင္ဖို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္ၾကပါသတဲ့။အစိမ္းေရာင္ ကလိုဖီးလ္ဓါတ္ေတြ ျပယ္လာတာနဲ႔ အမွ် အရင္ကတည္းကရွိေနၿပီး အစိမ္းေရာင္ ရင့္ရင့္ရဲ႕ အလႊမ္းမိုးခံေနခဲ့ရတဲ့ တျခား အေရာင္ေတြပိုၿပီး ေပၚလြင္လာၾကပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပဲ ေဆာင္းဦး သစ္ပင္ေတြမွာ အ၀ါေရာင္၊ အနီေရာင္ေတာက္ေတာက္ နဲ႔ အညိဳေရာင္ေတြ ဖံုးလႊမ္းလာခဲ့ေတာ့တာေပါ့။
လူေတြက ျမင္ေတြ႔ေနက် မဟုတ္တဲ့ ေရာင္စံုသစ္ပင္ေတြကို ၾကည့္ရႈ ၾကည္ႏူးေနတဲ့အခ်ိန္မွာပဲ ေရာင္စံုသစ္ရြက္ေတြဟာ ေျမမွာ ခၾကရေလတယ္။
၀န္ခံခ်က္
ဓါတ္ပံုမ်ားမွာ မႏွစ္က ေဆာင္းဦးေပါက္မွာ ရွဲနန္ဒို အမ်ိဳးသား ဥယ်ာဥ္ (Shenandoah National Park) ကို သြားစဥ္က ရိုက္ထားေသာ ပံုမ်ားျဖစ္ပါသည္။
စာကိုး
Autumn leaves can fertilize the landscape, if we allow them
http://en.wikipedia.org/wiki/Autumn
4 comments:
ကိုရဲမြံႀကီးေတာင္မွ အေရးအသားေတြ ရိုမန္႕တစ္ ျဖစ္လာၿပီပဲ။ ဒါမ်ိဳးေလးေတြ မ်ားမ်ားလုပ္ပါ။ အားေပးတယ္ အကိုၾကီး။
ဒီမွာက Spring ဗ် ... :)
ဟုတ္တယ္။ ေရာင္စုံသစ္ပင္ေတြကုိ ၾကည့္ရမွာ မၾကည္ႏူးႏုိင္ေတာ့ပဲ သစ္ရြက္ကေလးေတြကုိ သနားသြားေအာင္ ေရးတတ္တယ္ေနာ္။ အကုိၾကီး ဘာေတြလြမ္းေနတာလဲ။ အကုိၾကီးေရာ သစ္ရြက္ေလးေတြနဲ႔အတူ အေရာင္ေျပာင္းေနၿပီလား။
မငိုနဲ႔ ပီတိ မငိုနဲ႔ တိတ္တိတ္။ အကိုႀကီးက ပ်င္းပ်င္းရွိတာနဲ႔ ရႈေထာင့္သစ္ကေန ေရးလိုက္တာ။ အေရာင္ေတာ့ မေျပာင္းပါဘူး။ ပုတ္သင္ညိဳ ေအာင္းေမ့ေနလို႔လား။
က စိုးထက္ေရ ... အဲဒီက ေဆာင္းဦးရြက္ေၾကြေတြ အေၾကာင္း ကေလာင္တို႔ပါဦး။
ပန္ဒို .. စာအုပ္ထုတ္ေပးမလား။ ၀တၳဳရွည္ ေရးမယ္ေလ။
Post a Comment