eradication?

၂၇၊ ၆၊၂၀၀၇

မ်ိဳးျဖဳတ္ လိုက္ရမလား

စာေရးသူ လက္ရွိတက္ေနတဲ့ေက်ာင္းရဲ႕ ထံုးစံအတိုင္း ေန႔ခင္းပိုင္း ထမင္းစား နားခ်ိန္မွာ seminar ေတြ လုပ္ေလ့လုပ္ထ ရွိပါတယ္။ ယေန႔မွာေတာ့ ေက်ာင္းရဲ႕ ပါခ်ဳပ္ေဟာင္း Dr. Donald A. Henderson (ခင္မင္သူေတြက သူ႔ကို DA လို႔ေခၚၾကပါတယ္) ကေန ပိုလီယို ေရာဂါ ပေပ်ာက္ေရး စီမံကိန္းအေၾကာင္း ေျပာမယ္ဆိုေတာ့ စာေရးသူလဲ မျဖစ္မေနသြားတက္ပါတယ္။

ေဒါက္တာဟင္ဒါဆင္ ဆိုတာ တစ္ျခားလူ ဟုတ္ရိုးလား ကမာၻေပၚကေန ေက်ာက္ေရာဂါ (smallpox) ပေပ်ာက္သြားေရး စီမံကိန္းကို ဦးေဆာင္ခဲ့သူေပါ့။ ၁၉၈၀ ေနာက္ပိုင္း ေမြးတဲ့ စာရႈသူေတြရဲ႕ လက္ေမာင္းမွာ ဘဲဥပံု အမာရြတ္ေတြ မရွိေတာ့တာဟာ ေဒါက္တာဟင္ဒါဆင္ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္မႈ ေက်းဇူးေတြပါေလရဲ႕။

ျပည္သူ႕က်န္းမာေရး လုပ္ငန္းေတြ လုပ္ေဆာင္ရာမွာ ကာကြယ္ေဆးထိုး လုပ္ငန္းဟာ ေတာ္ေတာ္ တာသြားပါတယ္။ မ်က္စိ နဲ႔ေတာင္ မျမင္ႏုိင္တဲ့ သတၱ၀ါေတြက လူေတြကို ဒုကၡေပးေနၾကတာကိုး။ ဒါေပမယ့္လည္း ဒီေလာက္ေသးငယ္တဲ့ ေရာဂါပိုးအားလံုး မေျပာနဲ႔ တစ္မ်ိဳးကိုေတာင္ ကမာၻေပၚကေန အျမစ္ျဖတ္ ဖို႔ဆိုတာ သိပ္မလြယ္လွပါဘူး။ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ေခါင္းေဆာင္ေတြ အေနနဲ႔ ေရာဂါေပါင္း ၇ မ်ိဳးေလာက္ကို ကမာၻေပၚကေန မ်ိဳးျဖဳတ္ဖို႔ က်ိဳးစားခဲ့၊ က်ိဳးစားေနၾကပါတယ္။ အဲဒီ ေရာဂါေတြကေတာ့ Hookworm, Yellow Fever, Yaws, Malaria, Smallpox, Guinea Worm, and Poliomyelitis တို႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ပထမ ေလးမ်ိဳး (malaria အထိ) မွာေတာ့ မဟာ လူသားေတြ ေနာက္ေကာက္ (Knock-out) က်သြားပါတယ္။ Smallpox ကိုေတာ့ ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ မ်ိဳးျဖဳတ္ႏုိင္ခဲ့ၿပီး က်န္တဲ့ ႏွစ္မ်ိဳးအတြက္ကေတာ့ ေဆာင္ရြက္ဆဲပါ။

စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းတာက (စာေရးသူတို႔ ႏုိင္ငံနဲ႔လည္း သက္ဆိုင္တဲ့) ပိုလီယို ေရာဂါ ပေပ်ာက္ေရး စီမံခ်က္ပါ။ ေငြကုန္ေၾကးက်ကေတာ့ ေသာက္ေသာက္လဲပါပဲ။ ေဒါက္တာဟင္ဒါဆင့္ အေျပာအရဆိုရင္ ပိုလီယို ပေပ်ာက္ေရး စီမံကိန္းဟာ ေက်ာက္ေရာဂါ ပေပ်ာက္ေရး စီမံကိန္း ထက္ ေငြေၾကး အဆ ၄၀ ေလာက္ ပိုသံုးၿပီးေနပါၿပီ။ ၁၉၈၈ မွာ ပိုလီယို ပေပ်ာက္ေရး စီမံကိန္း စတင္ခဲ့ၿပီး ၂၀၀၀ ခုႏွစ္မွာ ပေပ်ာက္မယ္လို႔ ခန္႔မွန္းခဲ့ေပမယ့္ တျဖည္းျဖည္းေနာက္ေရႊ႔လာလိုက္တာ အခုဆိုရင္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္မွာ ပိုလီယိုေရာဂါ ကမာၻေပၚကေန လံုး၀ ပေပ်ာက္ရမယ္လို႔ ဆိုေနျပန္ပါၿပီ။

ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံမွာ ပိုလီယိုေရာဂါ ပေပ်ာက္ၿပီလို႔ ဆိုႏုိင္ဖို႔ရာ ပိုလီယိုေၾကာင့္ျဖစ္လာတဲ့ အေၾကာေပ်ာ့ ေရာဂါျဖစ္သူကေလး လံုး၀မရွိတာ ၃ ႏွစ္ ရွိရပါမယ္။ စာေရးသူတို႔ ႏုိင္ငံမွာ ႏွစ္အေတာ္ၾကာၾကာ ငုတ္လွ်ိဳးေနခဲ့ၿပီး ၃ ႏွစ္ျပည့္ခါနီးေလးမွ ကေလးတစ္ေယာက္မွာ ပိုလီယို အေၾကာေပ်ာ့ေရာဂါျဖစ္တာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ တစ္ေယာက္ထဲ ေတြ႔တာနဲ႔ ဒီေလာက္ေတာင္ သဲေနရလားလို႔ ေျပာခ်င္ေနမလားပဲ။ အေၾကာင္းရင္းက ဒီလိုပါ။ ပိုလီယို ေရာဂါပိုး ရတိုင္း အေၾကာေပ်ာ့ေရာဂါ မျဖစ္ပါဘူး။ ပညာရွင္ေတြ တြက္ဆထားခ်က္အရ ပိုလီယို အေၾကာေပ်ာ့ ေရာဂါရရွိသူ ကေလး တစ္ေယာက္ရွိရင္ ပိုလီယို ေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံထားရသူ ၂၀၀ ခန္႔ ရွိမယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီ ၂၀၀ ေသာ ကေလးငယ္ေတြဟာ သူတို႔ ကိုယ္တိုင္ အေၾကာေပ်ာ့ ေရာဂါ မခံစားရေပမယ့္ အျခား ကေလးေတြကိုေတာ့ ပိုလီယို ေရာဂါပိုးေတြ ေ၀မွ်ေပးႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ပဲ ပိုလီယို ကာကြယ္ေဆး တုိက္ေကြ်းဖို႔ ကိစၥေတြကို အထူးအာရံုစိုက္ေနၾကရတာပါ။

ေဒါက္တာဟင္ဒါဆင္ ေျပာသြားတဲ့ အထဲက ေရွ႔ေလ်ာက္ ဘာဆက္လုပ္ၾကမလဲ ဆိုတာေလးကို တင္ျပရင္းနဲ႔ အဆံုးသတ္ခ်င္ပါတယ္။

ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲ ႏုိင္ငံေတြ အေနနဲ႔ ပိုလီယို ကာကြယ္ေဆး (ထိုးေဆး) ကိုေတာ့ တတ္ႏုိင္ၾကမယ္မထင္ဖူး။ ပိုလီယို ကာကြယ္ေဆး (တိုက္ေဆး) ကိုပဲ ကေလးသူငယ္ ကာကြယ္ေဆးထိုး အစီအစဥ္ ထဲမွာ ထည့္သြင္းႏုိင္ခဲ့လ်င္ ေရရွည္မွာ အက်ိဳးမ်ားႏုိင္စရာရွိတယ္္။

စကားခ်ပ္။

အနာသိၿပီး ကာကြယ္ေဆးရွိတဲ့ ေရာဂါကိုေတာင္ မ်ိဳးျဖဳတ္ဖို႔ ေတာ္ေတာ္ခက္ေနရင္ ကာကြယ္ေဆး မရွိေသးတဲ့ HIV ကို တိုက္ဖ်က္ဖို႔ရာ ေတာ္ေတာ္ က်ိဳးစားရဦးမည္ဟု ျမင္မိေၾကာင္းပါ။