My Journey of Public Health

Beginning of the beginning

၁၀၊ ၃၊ ၂၀၀၉
(တေပါင္းလျပည့္ေန႔)

ကြ်ႏု္ပ္ေလွ်ာက္ခဲ့ေသာ ျပည္သူ႔က်န္းမာ ခရီးလမ္း
နိဒါန္းရဲ႕ အစ (၁)

နိဂံုးရဲ႕အစ ကို ေရးၿပီးေနာက္ ကြ်ႏု္ပ္ေလွ်ာက္ခဲ့ေသာ ျပည္သူ႔က်န္းမာ ခရီးလမ္း နိဒါန္းပိုင္းရဲ႕ အစကို ေရးဖို႔ စိတ္ကူးရလာပါတယ္။ ၾကားထဲက အခ်ိန္ကြက္လပ္ေတြကိုေတာ့ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ျဖည့္သြားပါမယ္။

ကြ်ႏု္ပ္ ေဆးေက်ာင္းတက္ဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ဘယ္လို ခ်ျဖစ္သြားတယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းကိုေတာ့ ဘ၀တစ္ဆစ္ခ်ိဳး ဆိုတဲ့ ပို႔စ္မွာ ေရးခဲ့ပါတယ္။ တကယ္တန္း ေဆးေက်ာင္းတက္ရတဲ့ အခါမွာေတာ့ သိပ္မေပ်ာ္ေပ။ ကိုင္ေပါက္လွ်င္ ေသႏိုင္ေလာက္သည့္ စာအုပ္ အထူႀကီးမ်ား၊ မိတၱဴကိုပင္ မိတၱဴ ျပန္ကူးထားရသည့္ မႈန္၀ါး၀ါး ရုပ္ပံုစာအုပ္မ်ား၊ ရိုမန္ႏွင့္ ဂရိ နတ္ဘုရားမ်ားရဲ႕ အမည္မ်ား ႏွင့္ သူတို႔ရဲ႕ အံ့မခန္း တန္ခိုး ဣဒၶိပါဒ္မ်ား၊ ေဆး၀ါး သမိုင္း မွတ္တမ္း၀င္ ပုဂၢိဳလ္ႀကီးမ်ား၏ မွတ္သားရ ခက္ေသာ အေနာက္တိုင္း အမည္မ်ား၊ တစ္ခါမွ မစားဖူး မျမင္ဖူးေသာ အစားအေသာက္မ်ား၏ အနံ႔ အရသာမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ သင္ျပေသာ ေရာဂါ အေျခအေနမ်ား၊ အီလက္ထရြန္းနစ္ အဏုၾကည့္မွန္ဘီလူး (အဲဒီတုန္းက ေဆးေက်ာင္းမွာ ဒီလို အဏုၾကည့္မွန္ဘီလူး တစ္ခုမွမရွိ) ျဖင့္ ၾကည့္မွ ျမင္ႏိုင္ေသာ အေကာင္ပေလာင္မ်ား၊ ဇာစ္ျမစ္ မသိေသာ ေရာဂါမ်ား ႏွင့္ အေျဖ မေရရာ လွေသာ ကုထံုးမ်ားၾကားမွာ စာေရးသူတစ္ေယာက္ ဂ်င္ေျခလည္ေနသည္။ ဘယ္လိုမွလည္း စိတ္၀င္စားၾကည့္လို႔မရ။ စာထဲတြင္ စိတ္မ၀င္စားလွသျဖင့္ အမွတ္ေတြကလည္း မေကာင္း၊ တစ္ႏွစ္တစ္တန္း မွန္မွန္ေအာင္ဖို႔ကိုပင္ အေတာ္ႀကီး ႀကိဳးစားေနရသည္။

အဲဒါေတြကို ညည္းတြားမိေတာ့ မိခင္ျဖစ္သူက ဒီလိုႏွစ္သိမ့္သည္။ “ေဆးေက်ာင္းေတာ့ ၿပီးေအာင္တက္ပါ၊ ၿပီးရင္ ႀကိဳက္ရာလုပ္ပါ” တဲ့။ ၿပီးေတာ့ “ေဆးေက်ာင္းမွာ သင္ရတဲ့ ပညာေတြက တျခား က႑ေတြမွာလည္း အသံုးတည့္ပါတယ္” လို႔ ဆိုတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ စိတ္မသက္မသာ ျဖစ္ရံုမွတစ္ပါး အျခားေရြးစရာလမ္းလည္း မျမင္ခဲ့ေလေတာ့ အရွိန္နဲ႔ ဆက္လွိမ့္လို႔ ေနရပါတယ္။

၁၉၉၃ ေနာက္ဆံုးႏွစ္ အပိုင္း(က) ေရာက္တဲ့ အခါမွာ စိတ္မ၀င္စားဆံုး ဘာသာမ်ားထဲက စိတ္အ၀င္စားဆံုး ဘာသာရပ္ ႏွစ္ခုက မိတ္ဆက္လာပါတယ္။ ဥပေဒေရးရာေဆးပညာ (Forensic Medicine) နဲ႔ ကာကြယ္ေရးႏွင့္လူမႈေရးေဆးပညာ (အတိုေကာက္။ ။ ကာကြယ္လူမႈဘာသာရပ္) (Preventive and Social Medicine) တို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ကာကြယ္လူမႈဘာသာရပ္ ကို တျခား တကၠသိုလ္ေတြမွာ ျပည္သူ႔က်န္းမာ ဘာသာရပ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ ျပည္သူ႔က်န္းမာ ဘာသာရပ္ကို စိတ္၀င္စားေၾကာင္း မိခင္ကို ေျပာမိေတာ့ သူလည္း ငယ္ငယ္က စိတ္၀င္စားခဲ့ဖူးေၾကာင္း၊ အစိုးရ အလုပ္ေတြ အျပင္ အစိုးရ မဟုတ္တဲ့ နယ္စည္းမျခားဆရာ၀န္မ်ား (Doctors without borders) လို႔ အမည္ရတဲ့ အန္ဂ်ီအိုအဖြဲ႔ေတြ ရွိေၾကာင္း၊ သူ႔မိတ္ေဆြ တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ေဒါက္တာႏြယ္ႏြယ္ေအး ဆိုရင္ ျမန္မာျပည္က နယ္စည္းမျခားဆရာ၀န္မ်ား အဖြဲ႔မွာ အလုပ္လုပ္ေနေၾကာင္း၊ အဆင္သင့္လွ်င္ မိတ္ဆက္ေပးပါမည့္ အေၾကာင္း ေျပာျပပါတယ္။

“နယ္စည္းမျခားဆရာ၀န္မ်ား” ဆိုတဲ့ အမည္က ကြ်ႏု္ပ္ရင္ကို ကိုင္လႈပ္သြားပါတယ္ လို႔ ေျပာရင္ လြန္မယ္ မထင္ပါ။ ေခါင္းထဲတြင္ ဘတ္သီးမ်ားလင္းၿပီး အမွန္အကန္ပင္ စိတ္၀င္စားသြားေလသည္။ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး၊ နယ္စည္းမျခားဆရာ၀န္မ်ား ႏွင့္ ေဒါက္တာႏြယ္ႏြယ္ေအး ဆိုသည့္ စကားစုမ်ား (key words) အေတြးထဲက ေတာ္ေတာ္ႏွင့္ မထြက္ေတာ့။ ေဆးေက်ာင္းၿပီးလို႔ ဘြဲ႔ရရင္ တကမာၻလံုးလွည့္ၿပီး ေဆးကုရတဲ့ အလုပ္ လုပ္ရရင္ .. ဆိုၿပီး စိတ္ကူးမ်ားယဥ္လို႔ ေနျပန္သည္။ ကာကြယ္လူမႈ အတန္းကိုလည္း (အျခားသူငယ္ခ်င္းမ်ား ေပ်ာ္ေပ်ာ္ႀကီး လစ္ေနခ်ိန္မွာ) အခ်ိန္မွန္ တက္ျဖစ္သည္။ စာကိုလည္း စိတ္၀င္တစားဖတ္ၿပီး အိမ္စာမ်ားကိုလည္း ပံုမွန္လုပ္ျဖစ္သည္။

ေဆးေက်ာင္းရွိ ကာကြယ္လူမႈ ဘာသာရပ္မွာက အတန္းတြင္း စာသင္ရျခင္းအျပင္ ကြင္းဆင္းေလ့လာရသည့္ က႑လည္း ပါ၀င္သည္။ ေက်ာင္းသားမ်ားကို အဖြဲ႔ငယ္မ်ားဖြဲ႔ေပးကာ ၿမိဳ႕နယ္၊ တိုက္နယ္ ႏွင့္ ေက်းလက္ က်န္းမာေရးဌာနမ်ားသို႔ ကိုယ္တိုင္ကြင္းဆင္းၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ကို ေလ့လာေစျခင္းပင္။

ေက်ာင္းသား၊ ေက်ာင္းသူ ၂၅၀ ေက်ာ္ရွိသျဖင့္ ၇ေယာက္ ၈ေယာက္ခန္႔ပါေသာ အဖြဲ႔ငယ္မ်ားဖြဲ႔ကာ သက္ဆိုင္ရာ ၿမိဳ႕နယ္မ်ားကို သြားေရာက္ရသည္။ ထိုသို႔ အဖြဲ႔ ဖြဲ႔ရာတြင္ ဆရာမ်ားက ေယာက်္ားေလး၊ မိန္းကေလး မွ်မွ်တတ ပါ၀င္ရန္မွတစ္ပါး ဘာမွ မစြက္ဖက္သျဖင့္ ေက်ာင္းသား ေက်ာင္းသူမ်ား စိတ္တိုင္းက် စုစည္းခြင့္ရၾကေလသည္။ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ စနစ္ကို သြားေရာက္ ေလ့လာရန္ဆိုသည့္ မူလရည္ရြယ္ခ်က္ကို ဘယ္ေလာက္ စိတ္၀င္စားၾကသလဲ ဆိုတာကို ေျပာရခက္ေပမယ့္ မိဘအုပ္ထိမ္းသူမ်ားႏွင့္ ေ၀းရာ လြတ္ေျမာက္နယ္ေျမသို႔ သူငယ္ခ်င္းမ်ားႏွင့္ သြားရမည့္အတြက္ ေပ်ာ္ရႊင္ တက္ၾကြေနၾကသည္ကေတာ့ သိသာလွသည္။ ဒီၾကားထဲ အဖြဲ႔ငယ္ ဖြဲ႔စည္းေရးတြင္ လွ်ိဳ႕၀ွက္ ရည္ရြယ္ခ်က္ (hidden agenda) ႏွင့္ လႈပ္ရွားၾကသူမ်ားကလည္း ရွိတတ္ၾကေသးသည္။ ဟိုဘက္ ဒီဘက္ လြန္ဆြဲၾကသည္မ်ားကလည္း မရွားလွ။ ေရးရင္ေတာ့ ဒီအေၾကာင္းကပင္ စာတစ္ပုဒ္ ျဖစ္ေတာ့မည္။ ထားေတာ့။

အခ်ိန္ ၄ ပတ္ခန္႔ ကြင္းဆင္း ေလ့လာေနရင္း သုေတသန အခ်က္အလက္မ်ားပါ တစ္ပါတည္းေကာက္ယူရမည္။ သုေတသန ေခါင္းစဥ္က “သက္ႀကီးရြယ္အိုက်န္းမာေရး”။ အသက္ ၆၀ ေက်ာ္ အဖိုးအဖြားမ်ား မည္သို႔ ေနထိုင္စားေသာက္ေနၾကသည္၊ က်န္းမာေရး အေျခအေန မည္သို႔ရွိသည္ စသည္တို႔ကို ေမးျမန္း၊ စမ္းသပ္ကာ မွတ္တမ္းတင္ရမည္။ ကိုယ့္သက္ဆိုင္ရာ အဖြဲ႔ငယ္အလိုက္ တာ၀န္က်ရာ ၿမိဳ႕နယ္တြင္ လူေတြ႔ေမးျမန္းၿပီး ရလာသည္မ်ားကို စုေပါင္းကာ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ား၏ က်န္းမာေရးကေတာ့ျဖင့္ မည္သို႔ အေျခအေန ရွိေနပါသည္ ဟု အေျဖထုတ္ ေကာက္ခ်က္ခ်ရန္ျဖစ္သည္။

သုေတသန ျပဳရန္ လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို အတန္းထဲတြင္ စာေတြ႔သင္ၿပီး ကြင္းဆင္းလွ်င္ေတာ့ လက္ေတြ႔ေဆာင္ရြက္ရမည္ ျဖစ္သည္။ အိမ္ေျခစာရင္း ျပဳစုပံု၊ က်ပန္းစနစ္ျဖင့္ လူေတြ႔ေမးျမန္းမည့္အိမ္ ေရြးခ်ယ္ပံု၊ ပါ၀င္သင့္သည့္ေမးခြန္းမ်ား၊ ေမးပံုေမးနည္း၊ တိုင္းတာေရး ကိရိယာမ်ား (ေပါင္ခ်ိန္စက္၊ ေသြးေပါင္ခ်ိန္စက္ စသည္မ်ား) တိက်မႈရွိမရွိ စစ္ေဆးျခင္း စသည္တို႔ကေတာ့ မရွိမျဖစ္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ရသည့္ အခ်က္မ်ားပင္။

ထိုသို႔ ႀကိဳတင္ ျပင္ဆင္ေရးအတြက္ ေဆြးေႏြးခ်ိန္မ်ားတြင္ မရွင္းလင္းသည့္ အခ်က္မ်ားကို စာေရးသူက ဆရာ့အား ျပန္လွန္ေမးခြန္းမ်ား ေမးေလ့ရွိသည္။ ေဆြးေႏြးခ်ိန္ ျမန္ျမန္ၿပီးျပတ္ၿပီး အိမ္ျပန္လိုၾကေသာ သူငယ္ခ်င္းအခ်ိဳ႕ကမူ “ဒီေကာင္ .. လွ်ာရွည္လိုက္တာ၊ ဟိုေရာက္ရင္ အဆင္ေျပသလို လုပ္လိုက္ ၿပီးတာပဲ ဆရာေတြလည္း သိမွာမွ မဟုတ္တာ” ဟု စိတ္ထဲက က်ိန္ဆဲေနၾကသည္။ ရံဖန္ရံခါ ႏႈတ္မွပင္ ထုတ္ေဖာ္ကာ ေထာမနာ ျပဳတတ္ၾကသည္။ အခ်င္းခ်င္း မ်က္စပစ္ၾကသည္။ ကြ်ႏု္ပ္ကေတာ့ စိတ္၀င္စားသည့္ ျပည္သူ႔က်န္းမာ ဘာသာရပ္ကို လက္ေတြ႔ဆင္းရာတြင္ တတ္ႏိုင္သေရြ႕ တိက်ခ်င္သည္၊ လုပ္တတ္ခ်င္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုစိတ္ဓါတ္ကား ထိုအခ်ိန္က ေဆးေက်ာင္းပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ သိပ္ၿပီး သဟဇာတ မျဖစ္လွ။ ျပည္သူ႔က်န္းမာဘာသာရပ္ ဆိုသည္မွာ ေဆးပညာ၊ ခြဲစိတ္၊ သားဖြားမီးယပ္၊ ကေလး စသည့္ အထူးကု ဆရာ၀န္ အလုပ္ မလုပ္ျဖစ္ေတာ့မွ ေနာက္ဆံုး (မတတ္သာ၍) ေရြးခ်ယ္ရသည့္ (ေရြးခ်ယ္ၾကသည့္) လမ္းဟု ထင္မွတ္မွားကာ ေဆးေက်ာင္းသား အမ်ားစု၏ အထင္ေသးျခင္းကို ခံေနရေသာ အခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ဘယ္သူေတြ ဘယ္လိုေျပာေျပာ ဘယ္လိုႏွာေခါင္းရံႈ႕ရံႈ႕ စာေရးသူကေတာ့ ေခါင္းခပ္မာမာျဖင့္ ဇြတ္ေပကာ ေမးခြန္းမ်ားေမးဆဲ လုပ္ရမည့္ ကိစၥမ်ားကို တိတိက်က် လုပ္ဆဲပင္။ ရလာဒ္ကေတာ့ နာမည္သစ္ “ေမာင္ရစ္”။

လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၅ ႏွစ္ ဒီလို တေပါင္းလျပည့္ အခ်ိန္မ်ိဳးမွာပဲ လက္ေတြ႔ ကြင္းဆင္းရမည့္ အခ်ိန္ ေရာက္လို႔လာသည္။ သြားရမည့္ေနရာက ပဲခူးတိုင္း၊ ေပါင္းတည္ၿမိဳ႕နယ္။ အဖြဲ႔၀င္က စုစုေပါင္း ၇ ဦး။

(ဆက္ရန္)