Proactive and Reactive

၂၅၊ ၇၊ ၂၀၀၇

ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္း ႏွင့္ တုံ႔ျပန္ျခင္း

”မီးေဘးေရွာင္ မေလာင္ခင္တားၾကပါဗ်”
ေႏြရာသီဆို ေလာ္စပီကာမွာ ၾကားေနက် ႏႈိးေဆာ္ခ်က္တစ္ခုပါ။ ဒီလိုမ်ိဳး ေလာစပီကာႀကီးနဲ႔ မၾကားၾကားေအာင္ ဘာေၾကာင့္လုပ္ရပါလဲ။ အဲဒီလိုမွ မလုပ္ရင္ လူေတြ အမႈမဲ့ အမွတ္မဲ့ ျဖစ္တတ္လြန္းလို႔ေပါ့။

အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေလးေတြ ၾကည့္ရေအာင္

ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္း (Proactive)

ျပႆနာ တစ္ခုခု မေပၚေပါက္မီကပင္ ႀကိဳတင္ေတြးဆ ျပင္ဆင္ထားျခင္း။ စတီဗင္ကိုေဗး က သူ႔ရဲ႔ နာမည္ႀကီးစာအုပ္ျဖစ္တဲ့ 7 habits of highly effective people မွာ ဒီလို ဆိုထားေလရဲ႕ "to act before a situation becomes a source of confrontation or crisis"

တံု႔ျပန္ျခင္း (Reactive)

ျပႆနာ တစ္ခုခု ေပၚေပါက္လာမွ ေျဖရွင္းျခင္း။

ဒါဆို လူေတြက ဘာေၾကာင့္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈေတြ မျပဳလုပ္ပဲ ျဖစ္လာမွ ရွင္းၾကတာပါလဲ။ ဥပမာ တစ္ခုႏွစ္ခုေပး၍ ေဆြးေႏြးလိုသည္။

ဥပမာ (၁) မီးေဘးကာကြယ္ျခင္း

အေဆာက္အဦ ေဆာက္လုပ္ရာတြင္ လိုက္နာရမည့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားရွိသည္။ လူအေရအတြက္ မည္မွ်ဆိုလ်င္ အခန္းအက်ယ္ မည္မွ်၊ ေလွကား ဘယ္ႏွစ္စင္း၊ မီးခံတံခါး ဘယ္ႏွစ္ခ်ပ္၊ အေရးေပၚထြက္ေပါက္ ဘယ္ႏွစ္ခု၊ အခ်က္ေပးေခါင္းေလာင္း ဘယ္ႏွစ္လံုး၊ ေရပန္းဘယ္ႏွစ္ခု အစရွိသျဖင့္ လိုအပ္သလို တပ္ဆင္ရသည္။ လူေနအိမ္ေတြမွာ ေလာင္စာဆီ စုပံုထားျခင္းမျပဳရ၊ သတ္မွတ္လူ အေရအတြက္ထက္ ပိုမေနရ စသျဖင့္ စည္းကမ္းမ်ားလည္း ရွိေသးသည္။

ဘယ္လိုလူေတြက ဒီစည္းကမ္းေတြ ခ်မွတ္ထားပါသလဲ။ အိုးအိမ္ဦးစီးဌာနရဲ႕ ေခ်ာင္က်က်စားပြဲ တစ္လံုးမွာ ထိုင္ေနတဲ့ အင္ဂ်င္နီယာ၊ ဒါမွမဟုတ္ ဗ်ဴရိုကရက္ တစ္ဦးက လက္ေဆာ့လိုက္တာမ်ားလား။ ကိုလိုနီေခတ္ရဲ႕ အေမြဆိုးေတြမ်ားလား။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကေတာ့ အမွန္တကယ္ ရွိေနပါတယ္။

ဘာေၾကာင့္မ်ား စည္းကမ္းေတြ ဒီေလာက္မ်ားမ်ား ခ်ထားရပါသလဲ။ ေငြေတာင္းလို႔ ေကာင္းေအာင္လား။ လူအထင္ႀကီးေအာင္လား။ အလုပ္မရွိ အလုပ္ရွာတာလား။

မဟုတ္ရပါ။ လိုအပ္လို႔ပါ။ လိုအပ္လို႔ ဆိုတာထက္ မျဖစ္သင့္တာေတြ မျဖစ္ရေအာင္၊ အေလအလြင့္နည္းေအာင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဟုတ္ပါတယ္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္းပါ။

တကယ္လို႔မ်ား ဒီအေဆာက္အဦမွာ မီး မေတာ္တဆမႈျဖစ္ခဲ့ရင္ လြယ္လြယ္နဲ႔ မီးမေလာင္ေအာင္၊ ေလာင္ခဲ့ရင္ လူေတြ ႀကိဳသိႏိုင္ေအာင္၊ အလြယ္တကူ ထြက္လာလို႔ရေအာင္၊ မီးေတာက္ႀကီးမလာေအာင္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားခဲ့တာပါ။

သို႔ေသာ္လည္း ဒီလို ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္သူေတြရဲ႕ အလုပ္ေတြကို လူေတြ သတိမထားမိပဲ မ်က္စိ လွ်ံတတ္ပါတယ္။ ဘာကိုဆိုရင္ သတိထားမိပါသလဲ။

မီးေလာင္ၿပီေဟ့ ဆုိရင္ ဆြဲဆြဲငင္ငင္ေအာ္ျမည္ၿပီး အေျပးေရာက္လာတတ္တဲ့ မီးသတ္တပ္ဖြဲ႕ကိုေပါ့။ ဟုတ္ပါတယ္။ မီးေတာက္ႀကီးကို ၿငိမ္း၊ သက္စြန္႔ဆံဖ်ား ၀င္ေရာက္ကယ္ဆယ္တဲ့ မီးသတ္သမားေတြကို ပရိတ္သတ္ႀကီးက ၀ွဲခ်ီးၾသဘာ ေပးၾကပါတယ္။ သူရဲေကာင္းေတြပဲကိုး။

ဥပမာ (၂) စစ္ပြဲမ်ား

အထက္က ဥပမာနဲ႔ အလားတူ စစ္ပြဲေတြမွာ ေအာင္ႏိုင္သူ စစ္သူႀကီးမ်ားဟာလည္း စစ္ပြဲမျဖစ္ေအာင္ ေစ့စပ္ႏိုင္သူ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး သံတမန္ေတြထက္ ပိုၿပီး ခ်ီးေျမာက္ခံရပါတယ္။ တိုင္းျပည္အတြက္ အသက္ေပး ကာကြယ္ေနၾကသူေတြပဲကိုး။

ေဆြးေႏြးခ်က္

ေလာကမွာ သူသူကိုယ္ကုိယ္ မိမိ လုပ္ေဆာင္မႈအတြက္ ထိုက္တန္တဲ့ ခ်ီးေျမာက္မႈကို ရလိုၾကပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ လူ႔သဘာ၀ဟာ မိမိ မ်က္စိနဲ႕ ျမင္ေတြ႔ရမွ တန္ဖိုးထားတတ္ၾကတယ္။ မီးသတ္တာကို ျမင္လိုက္ရမွ၊ စစ္ပြဲကို အႏိုင္တိုက္ျပလိုက္မွ တန္ဖိုးထားၾကတယ္။ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ထားႏိုင္လို႔ မီးေလာင္မလာရင္ စစ္ပြဲေတြ ျဖစ္မလာရင္ လူေတြ မျမင္ရေပဘူး။ အဲဒီအခါ တန္ဖိုးလည္း မထားၾကေတာ့ဘူးေပါ့။

တကယ္ကေတာ့ မီးကို မေလာင္ခင္ တားႏိုင္သူ၊ စစ္ပြဲေတြမျဖစ္ေအာင္ တားဆီးႏိုင္သူေတြကိုလည္း တန္းတူ တန္ဖိုးထားတတ္ဖို႔လိုပါတယ္။ လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္းတစ္ခုဟာ တံု႔ျပန္သူ (Reactive ျဖစ္သူ) ေတြကိုသာ ခ်ီးေျမာက္ေနခဲ့ရင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္သူ (Proactive ျဖစ္သူ) ေတြရဲ႕ အခန္းက႑ေမွးမွိန္လာၿပီး တိုင္းျပည္လည္း မီးသတ္ရ၊ စစ္တိုက္ရ ႏွင့္ မအားလပ္ေအာင္ျဖစ္ကာ ေအာက္တန္း ေနာက္တန္း ေရာက္သြားႏိုင္ေၾကာင္းေတြးမိ ေရးသားလိုက္ရေပသည္။

စကားခ်ပ္

မီးသတ္ျခင္း ႏွင့္ စစ္ပြဲမ်ားကို ဥပမာျပခဲ့ေသာ္လည္း၊ မီးသတ္တပ္ဖြဲ႕ ႏွင့္ စစ္တပ္တို႔၏ အေရးပါမႈကို ေလ်ာ့ေပါ့စဥ္းစားျခင္းမဟုတ္ေၾကာင္း သိေစအပ္ပါသည္။ မည္သို႔ပင္ ႀကိဳတင္ ျပင္ဆင္ထားသည္ ဆိုေစကာမူ မေတာ္တဆမႈမ်ား ရွိလာႏိုင္ေၾကာင္းႏွင့္ ထိုမေတာ္တဆမႈမ်ား အတြက္ အထက္ပါ အဖြဲ႕အစည္း ႏွစ္ခုသည္ အေရးပါလွေၾကာင္း ေဖာ္ျပလိုသည္။

စာကိုး

7 habits of highly effective people. Stephen Covey.
http://en.wikipedia.org/wiki/Proactive